Konsumi i medias

Media e shkruar në gjuhën shqipe e ka zanafillën që në publikimin e mesit të shekullit të 19-të të gazetave në diasporë si pjesë e lëvizjes së rilindjes kombëtare. Megjithatë, ajo gjeti një audiencë masive vetëm në pjesën e dytë të shekullit të njëzetë me përmirësimin e shkallës së shkrim-leximit në vend. Megjithëse Radio Tirana u përurua në vitin 1938 dhe transmetimi i parë televiziv u transmetua në vitin 1963; transmetimi u kufizua nga censura dhe propaganda gjatë regjimit komunist të Shqipërisë nga 1946-1991. Shumë shqiptarë të etur për të mësuar se çfarë po ndodhte në Perëndim shpesh i drejtoheshin transmetimeve televizive italiane, sinjali i të cilave ishte bllokuar nga regjimi komunist dhe ndjekja e tyre, ashtu si të gjitha importet kulturore perëndimore, mund ta fusnin dikë në burg për veprën penale të agjitacionit dhe propagandës.

Gjatë komunizmit, Shqipëria kishte vetëm një stacion televiziv shtetëror dhe dy gazeta të përditshme, të kontrolluara fort nga partia komuniste ose sindikatat e lidhura me të. Me rënien e regjimit, media filloi gjithashtu një proces transformimi, me hapjen e mediave të reja dhe gazetave të pavarura dhe krijimin e transmetuesve privatë. Megjithatë, vetëm në vitin 1995 Shqipëria pati televizionin dhe radion e parë private. Dekada e parë pas rënies së komunizmit u dominua nga transmetimi i mediave të huaja, kryesisht italianet RAI dhe Mediaset. Rreth fillimit të mijëvjeçarëve, ishin hapur dhjetëra stacione televizive dhe radio, duke konkurruar për një pjesë të audiencës në një treg të vogël dhe të ngopur shpejt. Shumica e stacioneve radiofonike që u hapën në Shqipëri pas rënies së regjimit komunist transmetojnë pak lajme dhe janë kryesisht të orientuara drejt transmetimit të muzikës dhe programeve argëtuese.

Televizioni dhe shtypi do të vazhdonin të dominonin tregun mediatik për dy dekada, përpara se ardhja e mediave online dhe atyre sociale t'i transformonte ato në media tradicionale. Me shtimin e qasjes në internet dhe telefona inteligjentë, platformat e mediave sociale si Facebook dhe Instagram kanë arritur të dominojnë tregun, si mjeti i zgjedhur për shqiptarët për të marrë lajmet e tyre, duke lënë pas televizionet dhe mediat online. Sipas një sondazhi mbi konsumin e medias të publikuar nga Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative në Shqipëri në korrik 2023, 82% e të anketuarve përdornin mediat sociale si burim për të marrë lajme dhe informacione mbi ngjarje sociale, politike, ekonomike dhe të ngjashme lokale dhe globale çdo ditë ose pothuajse çdo dite. Përdorimi i mediave sociale si burim lajmesh dhe informacioni ishte më i lartë te popullsia urbane, te popullsia e punësuar dhe te femrat kundrejt meshkujve. Vlerësohet se në Shqipëri ka rreth 900 media digjitale në internet, shpesh të referuara në vend si portale lajmesh.

Sipas të dhënave të Bankës Botërore në Shqipëri, 100% e popullsisë ka qasje në energji elektrike. 

Të dhënat e publikuara nga Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare Shqiptare, AKEP, raportojnë se në Shqipëri kishte 186,153 linja telefonie fikse në tremujorin e parë të vitit 2022, ose afërsisht 24% e familjeve në Shqipëri. Sipas një sondazhi për përdorimin e teknologjive të informacionit dhe komunikimit (TIK) në familje dhe nga individë në vitin 2022, të publikuar nga Instituti Shqiptar i Statistikave, INSTAT, vetëm 44,3% e popullsisë ka një kompjuter në shtëpi. Në grupmoshën 16-74 vjeç, 82,6% e popullsisë përdorin internetin, nga të cilët 91,6% e përdorin atë disa herë gjatë ditës. 99.9% e individëve kanë qasje në internet përmes telefonave celularë/smart. Ndërsa 23.5% e popullsisë së synuar përdor internetin përmes laptopit, 20.8% përdor kompjuter/desktop dhe 13.1%, tablet. Përqindja e individëve që kryejnë telefonata/videotelefonata (nëpërmjet Skype, Viber, WhatsApp) është 98.5% dhe ky tregues ka shënuar një rritje prej 0.2 pikë përqindjeje, krahasuar me një vit më parë, 2021. Televizioni dhe radioja publike mbulon 97% të popullsisë me dy frekuencat e saj digjitale. Sipas AKEP, në tremujorin e parë të vitit 2022, në Shqipëri kishte 2.58 milionë përdorues të telefonisë celulare.

Për sa i përket konsumit të medias, 82% e shqiptarëve përdorin rrjetet sociale çdo ditë ose pothuajse çdo ditë, 6% të paktën çdo javë dhe 2% të paktën çdo muaj. Televizioni përdoret nga 75% e popullsisë çdo ditë ose pothuajse çdo ditë dhe nga 13% të tjerë çdo javë. 69% e të anketuarve përdorin mediat online çdo ditë ose pothuajse çdo ditë dhe 14% të paktën një herë në javë. 9% e shqiptarëve përdornin radion si burim informacioni çdo ditë ose pothuajse çdo ditë dhe 11% të paktën një herë në javë. Gazetat e shkruara lexohen çdo ditë nga 4% e shqiptarëve dhe një herë në javë nga 7% e tyre.

Tregu i shtypi në Shqipëri arriti kulmin në mesin e viteve 2000 me rreth 22 gazeta të botuara çdo ditë dhe dhjetëra të përjavshme, revista dhe botime periodike. Shifrat kanë ardhur duke u zvogëluar vitet e fundit për shkak të digjitalizimit të mediave. Pas pandemisë së COVID-19, tetë gazeta ditore mbeten në treg, dy gazeta javore letrare/kulturore, një revistë javore biznesi dhe një numër revistash mujore me interesa të veçanta. Në Shqipëri aktualisht ekzistojnë katër transmetues kombëtarë televizivë, një publik dhe tre transmetues komercial. Media e shërbimit publik përfshin 16 kanale televizive rajonale dhe tematike. Ekzistojnë gjithashtu 37 stacione televizive lokale dhe 21 kanale kabllore/IPTV/OTT.

Transmetuesi publik ka 11 stacione radiofonike, 3 të transmetuara në valë FM në shkallë vendi (Radio Tirana 1, Radio Tirana 2 dhe Radio Tirana Klasik), 4 frekuenca digjitale tokësore dhe katër stacione radioje lokale (Radio Korça, Radio Shkodra, Radio Kukësi, Radio Gjirokastra). Aktualisht ekzistojnë tre stacione radioje kombëtare komerciale që transmetojnë në Shqipëri dhe 24 radio rajonale. Sipas Unionit të Gazetarëve të Shqipërisë, një OJQ me qendër në Tiranë, në vitin 2022 janë të regjistruara më shumë se 900 portale lajmesh. Platforma më e njohur e mediave sociale në Shqipëri është Facebook, e ndjekur nga Instagrami. Në qershor 2023, Facebook, që është në pronësi të Meta dhe është platforma më e madhe e mediave sociale në botë, kishte 1,838,700 përdorues në Shqipëri, ekuivalente me 65.2 për qind të popullsisë së vendit. Agjencia e vetme e lajmeve në Shqipëri është Agjencia shtetërore Telegrafike Shqiptare, ATA.

Në Shqipëri ekzistojnë tre platforma digjitale të shpërndarjes tokësore për radion dhe televizion. Njëra është në pronësi të RTSH-së. Dy janë private dhe përfshijnë kanale që mund të shikohen me pagesë, Digitalb dhe Tring TV. Digitalb dhe Tring TV operojnë me platforma të shpërndarjes satelitore. Në Shqipëri kishte gjithashtu 62 rrjete kabllore, një IPTV, 14 OTT dhe një ofrues VOD.